N. 4635/2019 (ΦΕΚ Α’ 167/30.10.2019) «Επενδύω στην Ελλάδα και άλλες Διατάξεις» - Σημαντικές Τροποποιήσεις της Εργατικής και Κοινωνικοασφαλιστικής Νομοθεσίας

Ο Ν. 4635 (ΦΕΚ Α ‘ 167/30.10.2019) περιλαμβάνει, μεταξύ των λοιπών διατάξεων του, σημαντικές εργασιακές και κοινωνικοασφαλιστικές διατάξεις, οι οποίες συνοψίζονται ως ακολούθως.

Συλλογικές Εργασιακές Σχέσεις

• Οι εθνικές και τοπικές ομοιοεπαγγελματικές και κλαδικές συλλογικές συμβάσεις εργασίας μπορεί να θεσπίζουν ειδικούς όρους ή να εξαιρούν εργαζομένους ειδικών κατηγοριών επιχειρήσεων (π.χ. επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας, επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα και βρίσκονται σε καθεστώς προπτωχευτικής ή παραπτωχευτικής ή πτωχευτικής διαδικασίας ή συνδιαλλαγής ή εξωδικαστικού συμβιβασμού ή οικονομικής εξυγίανσης) από την εφαρμογή συγκεκριμένων όρων τους. Απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων μετά από γνώμη του Ανωτάτου Συμβουλίου Εργασίας θα καθορίζει τα ειδικότερα στοιχεία και κριτήρια εφαρμογής των διατάξεων αυτών, συμπεριλαμβανομένων μέτρων προστασίας των υφιστάμενων θέσεων εργασίας για κάθε επιχείρηση που θα κάνει χρήση της ως άνω δυνατότητας.
• Κατ’εξαίρεση των γενικών κανόνων συρροής των συλλογικών ρυθμίσεων, η επιχειρησιακή συλλογική σύμβαση εργασίας υπερισχύει της κλαδικής σε περιπτώσεις επιχειρήσεων που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα και βρίσκονται σε καθεστώς προπτωχευτικής ή παραπτωχευτικής ή πτωχευτικής διαδικασία ή συνδιαλλαγής ή εξωδικαστικού συμβιβασμού ή οικονομικής εξυγίανσης και εφόσον η κλαδική συλλογική σύμβαση δεν περιλαμβάνει εξαιρέσεις από την εφαρμογή όρων της. Οι ειδικότερες λεπτομέρειες για την εφαρμογή της διάταξης αυτής θα ορίζονται με απόφαση του Υπουργού Εργασίας μετά από γνώμη του Ανωτάτου Συμβουλίου Εργασίας, που θα εξειδικεύει τις περιπτώσεις επιχειρήσεων που εξαιρούνται καθώς επίσης και τα μέτρα προστασίας των υφιστάμενων θέσεων εργασίας για τις εν λόγω επιχειρήσεις.
• Όσον αφορά στη διαδικασία της επέκτασης και της κήρυξης ως γενικώς υποχρεωτικής μιας κλαδικής σύμβασης, το νέο πλαίσιο ορίζει πως η επέκταση και κήρυξη γενικώς υποχρεωτικής μίας συλλογικής σύμβασης εργασίας ή διαιτητικής απόφασης προϋποθέτει αίτηση που υποβάλλεται από οποιονδήποτε από τους δεσμευόμενους από αυτήν προς τον υπουργό και τεκμηρίωση των επιπτώσεων της επέκτασης στην ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση και κοινοποίηση αυτής στο Ανώτατο Συμβούλιο Εργασίας. Στην συνέχεια το Ανώτατο Συμβούλιο Εργασίας γνωμοδοτεί αιτιολογημένα προς τον Υπουργό Εργασίας λαμβάνοντας υπόψη την αίτηση, την τεκμηριωμένη βεβαίωση του Υπουργείου Εργασίας ότι η συλλογική ρύθμιση δεσμεύει ήδη εργοδότες που απασχολούν ποσοστό μεγαλύτερο του 50% των εργαζομένων του κλάδου ή του επαγγέλματος αλλά και το πόρισμα διαβούλευσης των δεσμευομένων μερών, ενώπιον του Ανωτάτου Συμβουλίου Εργασίας, για την αναγκαιότητα της επέκτασης και τις επιπτώσεις της στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, τη λειτουργία του ανταγωνισμού και την απασχόληση. Η επέκταση ισχύει από την ημερομηνία δημοσίευσης της απόφασης του Υπουργού Εργασίας στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και η ισχύς της λήγει 3 μήνες μετά την πάροδο της συλλογικής ρύθμισης.
• Επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα ως ανωτέρω μπορούν, μετά από γνώμη του Ανωτάτου Συμβουλίου Εργασίας, να εξαιρούνται από την υποχρεωτική εφαρμογή μίας κλαδικής συλλογικής σύμβασης που επεκτάθηκε και κηρύχθηκε γενικώς υποχρεωτική. Η εξαίρεση ισχύει ως προς όρους ή ως προς το σύνολο της συλλογικής σύμβασης εργασίας ή διαιτητικής απόφασης, που κηρύσσεται υποχρεωτική, ανεξαρτήτως εάν στην επεκτεινόμενη συλλογική ρύθμιση προβλέπονται εξαιρέσεις από την εφαρμογή όρων για εργαζόμενους σε επιχειρήσεις. Εξαιρέσεις από την εφαρμογή της διάταξης αυτής ορίζονται με απόφαση του Υπουργού Εργασίας μετά από γνώμη του Ανωτάτου Συμβουλίου Εργασίας, που θα ορίζει και τα μέτρα προστασίας των υφιστάμενων θέσεων εργασίας για τις επιχειρήσεις αυτές.
• Προβλέπεται η υποχρέωση εγγραφής όλων των συνδικαλιστικών οργανώσεων των εργαζομένων (συμπεριλαμβανομένων των ενώσεων προσώπων εργαζομένων) και των οργανώσεων των εργοδοτών, και ειδικότερα αυτών που συνάπτουν συλλογικές συμβάσεις εργασίας ή και ορίζουν εκπροσώπους τους στις διοικήσεις των φορέων που εποπτεύονται από το Υπουργείο Εργασίας καθώς και στα συλλογικά όργανα αυτού, σε αντίστοιχα μητρώα που τηρούνται στο Πληροφοριακό Σύστημα Εργάνη. Ειδικότερα δημιουργούνται το Γενικό Μητρώο Οργανώσεων Εργοδοτών (ΓΕ.ΜΗ.Ο.Ε.) και το Γενικό Μητρώο Συνδικαλιστικών Οργανώσεων Εργαζομένων (ΓΕ.ΜΗ.Σ.Ο.Ε.), στα οποία εγγράφονται υποχρεωτικά όλες οι οργανώσεις εργοδοτών και εργαζομένων αντίστοιχα και στα οποία τηρούνται συγκεκριμένα στοιχεία.
  Προβλέπεται επίσης η δυνατότητα λήψης απόφασης από τις γενικές συνελεύσεις και λοιπά όργανα διοίκησης συνδικαλιστικών οργανώσεων εργαζομένων και οργανώσεων εργοδοτών (συμπεριλαμβανομένων των αποφάσεων κήρυξης απεργίας) και με ηλεκτρονική ψήφο και με όρους που διασφαλίζουν τη διαφάνεια και τη μυστικότητα, όπως θα ορίζεται από το καταστατικό αυτών. Οι ειδικότεροι όροι για την εφαρμογή της διάταξης αυτής ορίζονται με απόφαση του Υπουργού Εργασίας.
• Τροποποιούνται οι κανόνες προσφυγής στη διαιτησία, καθώς πλέον προβλέπονται ειδικά οι περιπτώσεις στις οποίες επιτρέπεται μονομερής προσφυγή (π.χ. σε περίπτωση που η συλλογική διαφορά αφορά στην σύναψη συλλογικής σύμβασης εργασίας και αποτύχουν οριστικά οι διαπραγματεύσεις και η επίλυση της επιβάλλεται από λόγους γενικότερου κοινωνικού η δημοσίου συμφέροντος που συνδέεται με τη λειτουργία της ελληνικής οικονομίας). Οι ειδικότερες προϋποθέσεις και κανόνες της μονομερούς προσφυγής στη διαιτησία εξειδικεύονται περαιτέρω στις νέες διατάξεις.
• Παρατείνεται η ισχύς της από 28 Μαρτίου 2018 Εθνικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας μέχρι την σύναψη νέας Εθνικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας και το αργότερο έως την 31η Δεκεμβρίου 2019.

Ατομικές Εργασιακές Σχέσεις

• Σε αντίθεση με το προϊσχύον καθεστώς που αναφερόταν σε «αξιόλογη» καθυστέρηση, οι νέοι κανόνες προβλέπουν ρητά ότι καθυστέρηση καταβολής των δεδουλευμένων αποδοχών πέραν των δύο μηνών ανεξαρτήτως της αιτίας της καθυστέρησης θεωρείται μονομερής βλαπτική μεταβολή των όρων εργασίας.
• Εισάγονται μέτρα για την προστασία των εργαζομένων μερικής απασχόλησης. Ειδικότερα:
  α) Διατηρούνται σε ισχύ οι προϋποθέσεις παροχής πρόσθετης εργασίας από τον μερικώς απασχολούμενο (έκτακτη ανάγκη κλπ.), αλλά προβλέπεται ρητά ότι ο μερικώς απασχολούμενος δικαιούται αντίστοιχης αμοιβής με προσαύξηση 12% επί της συμφωνηθείσας αμοιβής για κάθε επιπλέον ώρα εργασίας που θα παράσχει. Συνεπώς, η επιπλέον εργασία στην μερική απασχόληση (που μπορεί να υποκρύπτει πλήρη εργασία) καθίσταται πιο ακριβή ως αντικίνητρο για τους παραβάτες εργοδότες.
  β) Η πρόσθετη εργασία μπορεί να πραγματοποιηθεί κατά ανώτατο όριο μέχρι την συμπλήρωση του πλήρους ημερησίου ωραρίου του συγκρίσιμου εργαζομένου.
• Εισάγεται υποχρέωση καταχώρισης των συμβάσεων ανεξαρτήτων υπηρεσιών του άρθρου 39 παρ. 9 του Ν. 4387/2016 (απασχολούμενοι σε έως δύο λήπτες υπηρεσιών) και των απασχολούμενων με εργόσημο στο ΠΣ «ΕΡΓΑΝΗ» του Υπουργείου Εργασίας. Οι ειδικότερες λεπτομέρειες για την εφαρμογή της διάταξης ρυθμίζονται με απόφαση του Υπουργού Εργασίας.
• Οι ρυθμίσεις ελέγχου της αδήλωτης εργασίας διατηρούνται κατά το μεγαλύτερο ποσοστό, αλλά εισάγεται η επιπλέον υποχρεωτική διενέργεια τουλάχιστον ενός επανελέγχου της παραβατικής επιχείρησης εντός χρονικού διαστήματος 12 μηνών από την ημερομηνία διαπίστωσης της παράβασης. Επίσης, οι νέες διατάξεις:
  α) καταργούν το τεκμήριο της τρίμηνης απασχόλησης που ίσχυε υπό το προηγούμενο καθεστώς σε περίπτωση παράβασης αδήλωτης εργασίας και
  β) προβλέπουν αποκλειστικά μία δυνατότητα έκπτωσης του προστίμου αδήλωτης εργασίας σε Ευρώ 2 000 (σε περίπτωση πρόσληψης του αδήλωτου εργαζομένου εντός 10 ημερών από την ημέρα του ελέγχου με σύμβαση εργασίας πλήρους απασχόλησης τουλάχιστον 12 μηνών).
  γ) προβλέπουν τη δημιουργία στο ΠΣ «Εργάνη» Μητρώου Παραβατών για την Αδήλωτη Εργασία, στο οποίο θα καταγράφονται (από τις υπηρεσίες του Σ.ΕΠ.Ε. και του Ε.Φ.Κ.Α.) οι παραβάσεις που αφορούν αδήλωτη εργασία. Οι επιχειρήσεις και οι εργοδότες που έχουν παραβατική συμπεριφορά θα αποκλείονται από ευμενείς ασφαλιστικές ρυθμίσεις.
• Εισάγεται η δυνατότητα του Κέντρου Είσπραξης Ασφαλιστικών Εισφορών (Κ.Ε.Α.Ο.), εκτός των λοιπών προβλεπόμενων μέτρων αναγκαστικής είσπραξης, να αναστέλλει για τον εργοδότη που ασφαλίζει προσωπικό μέσω Αναλυτικής Περιοδικής Δήλωσης χωρίς να καταβάλει τις τρέχουσες μηνιαίες ασφαλιστικές εισφορές, τη χρήση των ηλεκτρονικών υπηρεσιών του Ε.Φ.Κ.Α. για την υποβολή Α.Π.Δ. Στην περίπτωση αυτή:
  α) το Κ.Ε.Α.Ο. ενημερώνει την αρμόδια για τον έλεγχο του εργοδότη υπηρεσία του Ε.Φ.Κ.Α. προκειμένου να διενεργηθεί έλεγχος στον εργοδότη,
  β) οι συναλλαγές του εργοδότη (υποβολή Α.Π.Δ.) πραγματοποιούνται στις αρμόδιες υπηρεσίες του Ε.Φ.Κ.Α. με ψηφιακό-μαγνητικό μέσο, ενώ η καταχώριση των Α.Π.Δ. εξαρτάται από την προηγούμενη καταβολή των απαιτητών ασφαλιστικών εισφορών (και υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, μικρότερου ποσού ασφαλιστικών
  εισφορών).
• Τέλος, αποσκοπώντας στη μείωση της εργασιακής ανασφάλειας από την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι νέες διατάξεις προβλέπουν ρητά ότι οι αποσπάσεις εργαζομένων στην Ελλάδα από επιχειρήσεις που είναι εγκατεστημένες στο Ηνωμένο Βασίλειο που έχουν ήδη γίνει ή θα γίνουν έως την 31.12.2020, θα διέπονται από τις διατάξεις της εφαρμοστέας ελληνικής νομοθεσίας (Π.Δ. 219/2000 και Π.Δ. 101/2016).

Γενικό Σχόλιο

Οι εργατικές και ασφαλιστικές ρυθμίσεις του νόμου, αποβλέποντας σε όσον το δυνατόν μεγαλύτερη ισορροπία μεταξύ των εργοδοτών και των εργαζομένων, αναμένεται να ενεργήσουν άλλες υπέρ των πρώτων και άλλες υπέρ των δεύτερων. Πιο σαφή συμπεράσματα για τον αντίκτυπο των νέων ρυθμίσεων στους κοινωνικούς εταίρους θα έχουμε όμως μετά την έκδοση και των προβλεπόμενων στον νόμο Υπουργικών Αποφάσεων που θα εξειδικεύσουν πολλά θέματα.