Οι νέες ρυθμίσεις θα εφαρμοστούν σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις και σε υποθέσεις διασυνοριακών διαφορών, εφόσον τα μέρη έχουν εξουσία διάθεσης του αντικειμένου της διαφοράς. Ταυτόχρονα καταργούνται όλες οι προγενέστερες σχετικές ρυθμίσεις.
Η διαδικασία της διαμεσολάβησης διακρίνεται σε δύο κατηγορίες, ανάλογα με τον υποχρεωτικό ή μη χαρακτήρα της. Ωστόσο, υποχρεωτική καθίσταται σε κάθε περίπτωση, η εκ μέρους του δικηγόρου ενημέρωση για τη δυνατότητα υπαγωγής της διαφοράς τη διαδικασία της διαμεσολάβησης, ανεξαρτήτως της κατηγορίας στην οποία αυτή υπάγεται.
Οι διαφορές για τις οποίες το στάδιο της προσφυγής στη διαμεσολάβηση καθίσταται πλέον υποχρεωτικό, επί ποινή απαραδέκτου της συζήτησης του ένδικου βοηθήματος, είναι οι εξής:
- Οι απορρέουσες από ζητήματα οροφοκτησίας.
- Όσες σχετίζονται με απαιτήσεις προερχόμενες από ζημιές από αυτοκίνητο.
- Οι σχετικές με τις αμοιβές επαγγελματιών.
- Οι οικογενειακές (πλην των σχετικών με την ακύρωση, αναγνώριση και λύση του γάμου).
- Όσες σχετίζονται με απαιτήσεις αποζημίωσης ασθενών ή συγγενών τους σε βάρος ιατρών.
- Οι σχετικές με τη προσβολή εμπορικών σημάτων, διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και βιομηχανικών σχεδίων.
- Οι προερχόμενες από χρηματιστηριακές συμβάσεις.
Στις υπόλοιπες υποθέσεις αστικής και εμπορικής φύσης, oι διάδικοι δύνανται εκουσίως και εγγράφως να υπάγουν τη διαφορά τους στη διαδικασία της διαμεσολάβησης, υπό τον όρο ότι έχουν εξουσία διάθεσης του αντικειμένου της δίκης.
Η διαδικασία ξεκινά με την υποβολή αιτήματος προσφυγής σε αυτήν από το ενδιαφερόμενο μέρος και προβλέπεται η δυνατότητα πραγματοποίησής της μέσω τηλεδιάσκεψης. Επιπλέον καθίσταται υποχρεωτική η παρουσία των μερών σε αυτήν από κοινού με τους πληρεξούσιους δικηγόρους τους.
Την επιμέλεια για την πορεία της διαδικασίας έχει ο διαμεσολαβητής, το πρόσωπο του οποίου επιλέγεται ελεύθερα από τη λίστα διαπιστευμένων διαμεσολαβητών του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, όπως, επίσης, ελεύθερα συμφωνείται και η αμοιβή του, κατόπιν γραπτής συμφωνίας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι εφόσον τηρηθούν οι εκ του νόμου προθεσμίες για την διάρκεια της διαδικασίας, αυτή μπορεί να έχει ολοκληρωθεί εντός σχεδόν δύο μηνών, εκκινώντας από την ημέρα υποβολής του αιτήματος προσφυγής στη διαμεσολάβηση.
Η επιτυχής ολοκλήρωση της διαδικασίας οδηγεί σε σύνταξη πρακτικού από το διαμεσολαβητή, το οποίο υπό τον όρο κατάθεσής του στη γραμματεία του αρμόδιου κατά τόπο Μονομελούς Πρωτοδικείου αποτελεί εκτελεστό τίτλο, εφόσον περιέχει αξίωση δυνάμενη να εκτελεστεί αναγκαστικά.
Το ευρύτερο πλαίσιο της διαδικασίας της διαμεσολάβησης συμπληρώνουν διατάξεις σχετικές με την:
- εμπιστευτικότητα της διαδικασίας,
- τον τρόπο ορισμού και τα προσόντα του διαμεσολαβητή,
- την αναστολή της παραγραφής και της αποσβεστικής προθεσμίας,
- τους φορείς κατάρτισης των διαμεσολαβητών,
- την περίπτωση αποτυχίας της διαδικασίας ή/και μη εμφάνισης των μερών σε αυτήν,
- τυχόν κυρώσεις, αλλά και
- θέματα απαραδέκτου των ενδίκων βοηθημάτων σε περίπτωση μη τήρησης των διαδικαστικών ρυθμίσεων του νέου νόμου.