Women Leadership in law

• Ποιες είναι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η γυναίκα δικηγόρος σήμερα;

Κατ΄ αρχήν πολλές από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες δικηγόροι είναι κοινές με αυτές που αντιμετωπίζουν οι άντρες συνάδελφοι. Αντιστοίχως πολλές από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε οι δικηγόροι είναι κοινές με αυτές που αντιμετωπίζουν οι επαγγελματίες, γυναίκες και άντρες, σε άλλους χώρους.

Το επισημαίνω αυτό γιατί θεωρώ ότι είναι σημαντικό εάν θέλουμε να εξυπηρετήσουμε ένα στόχο, να ξεκινήσουμε από όσα έχουμε κοινά και μας ενώνουν παρά από όσα μας χωρίζουν.

Από την άλλη, το επάγγελμα του δικηγόρου είναι ένα δυναμικό επάγγελμα που απαιτεί ένα συνδυασμό επιστημονικών γνώσεων και επικοινωνιακών δεξιοτήτων, των αποκαλούμενων soft skills. Άποψή μου είναι χρειάζεται να γίνουν ακόμα βήματα ώστε τόσο οι άντρες όσο και οι γυναίκες να αισθάνονται άνετα με το δυναμισμό των γυναικών δικηγόρων, ο οποίος δεν χρειάζεται να εκφράζεται με ένα προδιαγεγραμμένο τρόπο αλλά μπορεί να είναι προσαρμοσμένος στα εν γένει χαρακτηριστικά του κάθε φύλου, τα οποία, ευτυχώς, είναι σε κάποιο βαθμό διαφορετικά και είναι σκόπιμο να διατηρήσουν τη διαφορετικότητά τους.

Εξάλλου στη σύγχρονη δικηγορία, το πρότυπο του δικηγόρου – ρήτορα, το οποίο ήταν ένα κατεξοχήν αντρικό πρότυπο, είναι πια παρωχημένο σε μεγάλο βαθμό. Αυτό σε συνδυασμό και με την ανέλιξη των γυναικών σε ηγετικές θέσεις στις δικηγορικές εταιρείες, σε θέσεις επικεφαλής στις νομικές υπηρεσίες εταιρειών αλλά και ψηλά στην ιεραρχία των ανώτατων δικαστηρίων, συμβάλλει στη δημιουργία νέων προτύπων επιτυχημένων επαγγελματιών ανεξαρτήτως φύλου.

• Δεδομένου ότι η γυναίκα, εκτός από επαγγελματίας, καλείται να εκπληρώσει και άλλους ρόλους εντός της οικογενείας, πώς επιτυγχάνεται, κατά τη γνώμη σας, η ισορροπία ανάμεσα στην επαγγελματική και την προσωπική ζωή;

Ομοίως, τόσο οι άντρες όσοι και οι γυναίκες καλούνται και οφείλουν να εκπληρώσουν και ρόλους εντός της οικογενείας πέρα από τα επαγγελματικά τους καθήκοντα και τις επαγγελματικές τους βλέψεις. Εάν ξεκινήσουμε από τη βάση ότι ο ρόλος της γυναίκας στην οικογένεια οφείλει εκ προοιμίου και αξιωματικά να είναι μεγαλύτερος, ήδη ξεκινήσαμε από μία παραδοχή που θα πρέπει πλέον να θεωρείται ξεπερασμένη.

Οι ρόλοι βεβαίως είναι διαφορετικοί και μπορεί να εναλλάσσονται κατά περιόδους, ιδίως αναλόγως της ηλικίας των παιδιών μίας οικογένειας. Αλλά η πολυπόθητη ισορροπία ανάμεσα στην επαγγελματική και την προσωπική ζωή θα πρέπει να είναι ζητούμενο για όλους μας ανεξαρτήτως φύλου.

Άποψή μου είναι ότι πρέπει να δεχτούμε ότι πάντα κάτι κερδίζεις και κάτι χάνεις. Οι γυναίκες που επιλέγουν να αφήσουν ή να περιορίσουν τη δουλειά τους, μπορεί να χάνουν τις προοπτικές της εξέλιξης στην καριέρα τους. Αντιστοίχως, οι άντρες που επενδύουν το μεγαλύτερο χρόνο στην καριέρα τους, μπορεί αργότερα να αισθάνονται ότι έχασαν πολύτιμο μέρος από τη ζωή των παιδιών τους όταν μεγάλωναν.

Το ευκταίο, και θεωρώ ότι αξίζει να αγωνιστούμε για αυτό, είναι οι επιλογές να είναι όσο γίνεται ελεύθερες και συνειδητές, να έχουν αποφασιστεί από κοινού και να προσαρμόζονται στις εξελισσόμενες ανάγκες μίας οικογενείας και των επαγγελματικών φιλοδοξιών των μελών της.

Αυτό που μπορώ σχεδόν μετά βεβαιότητας να πω είναι ότι επειδή η βιολογική σχέση μίας μητέρας με τα παιδιά της είναι κάτι αναντικατάστατο, και νομίζω καμία γυναίκα δεν θα ήθελε να είναι αλλιώς, οι μητέρες επαγγελματίες εξακολουθούμε να αισθανόμαστε μία μεγάλη ενοχή απέναντι στα παιδιά μας για την έλλειψη διαθέσιμου χρόνου και αυτό μας επιβαρύνει ιδιαίτερα.

• Ποιες είναι, κατά τη γνώμη σας, οι ενέργειες που πρέπει να γίνουν για να διασφαλιστεί ότι οι γυναίκες έχουν ίσες ευκαιρίες για την ανάληψη υψηλών διοικητικών θέσεων;

Από την εμπειρία μου, παρ΄ όλο που οι γυναίκες ξεκινούν την επαγγελματική τους καριέρα αρκετά συχνά, αναλόγως και του τομέα, με τις ίδιες προοπτικές με τους άντρες συναδέλφους τους, εξακολουθούν στην πορεία, ακόμα και σήμερα, να επιβραδύνουν εν όψει της προοπτικής να αποκτήσουν οικογένεια, ακόμα και όταν η προοπτική αυτή δεν είναι άμεση. Αυτή τους μάλιστα η τάση συχνά ενθαρρύνεται και από το οικογενειακό αλλά και από το επαγγελματικό τους περιβάλλον.

Παράλληλα, θεωρώ ότι ακόμα και σήμερα δεν αναμένεται ότι οι γυναίκες θα είναι διεκδικητικές ως προς τις αμοιβές ή την προαγωγή τους και αντιθέτως αποθαρρύνονται.

Συνεπώς υπάρχει σημαντικό περιθώριο βελτίωσης από πλευράς των εργοδοτών τόσο στην ίση μεταχείριση αλλά και στη δημιουργία συνθηκών ασφάλειας όπου η δημιουργία οικογένειας δε θεωρείται ως μελλοντική τροχοπέδη στην επαγγελματική εξέλιξη αλλά αντιθέτως ως παράγοντας σταθερότητας.

Ταυτόχρονα, θα πρέπει να διαμορφωθεί μία κουλτούρα ευελιξίας ιδίως ως προς το χρόνο εργασίας, για τις μητέρες, ιδίως τις νέες μητέρες αλλά και υποδομές, ιδίως με τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα, ώστε να διευκολυνθούν και να εξαλείψει, κατά το δυνατόν, το δίλημμα καριέρα ή οικογένεια.

Ομολογώ ότι είμαι πολύ ικανοποιημένη γιατί η εταιρεία μας έχει πολύ υψηλή συμμετοχή γυναικών σε ηγετικές θέσεις, πολύ επιτυχημένων η κάθε μία στον τομέα της, και έτσι έχουμε δημιουργήσει ένα περιβάλλον όπου όχι μόνο το φύλο δεν επηρεάζει τις επαγγελματικές προοπτικές των ανθρώπων της εταιρείας μας αλλά όπου αντιθέτως ότι η εξέλιξη είναι αποδεδειγμένα προϊόν αξιοκρατίας.