Νέα νομολογία για την παραγραφή και άλλα ζητήματα χαρτοσήμου

Το τέλος χαρτοσήμου είναι έμμεσος φόρος που επιβάλλεται επί εγγράφων και διέπεται από τις διατάξεις του Κώδικα Νόμων Περί Τελών Χαρτοσήμου του 1931.

Το 1986, με την εισαγωγή του φόρου προστιθέμενης αξίας, οι περιπτώσεις που επισύρουν την επιβολή τέλος χαρτοσήμου περιορίστηκαν σημαντικά διότι το χαρτόσημο καταργήθηκε στις συναλλαγές που συνάπτονται εγγράφως αλλά υπόκεινται σε φόρο προστιθέμενης αξίας, ακόμα και εάν αυτές απαλλάσσονται.

Συνήθεις περιπτώσεις για τις οποίες καταλογίζονται ακόμα τέλη χαρτοσήμου αποτελούν οι συμβάσεις χορήγησης δανείων και άλλων πιστώσεων, οι αλληλόχρεοι και οι δοσοληπτικοί λογαριασμοί, οι ταμειακές διευκολύνσεις, οι αναλήψεις ή καταθέσεις μετόχων που δεν ανάγονται σε άλλη εμπορική συναλλαγή υποκείμενη σε φόρο προστιθέμενης αξίας (ή απαλλασσόμενη) και οι εκχωρήσεις απαιτήσεων. Στις περιπτώσεις αυτές το τέλος χαρτοσήμου είναι αναλογικό και ανέρχεται, μαζί με τη συνεπιβαλλόμενη εισφορά υπέρ ΟΓΑ, σε 3,6% ή 2,4%, κατά περίπτωση, επί της αξίας που συμφωνείται στο έγγραφο. Ειδικά το ζήτημα της επιβολής τέλους χαρτοσήμου στις συμβάσεις δανείων που χορηγούνται από επιχειρήσεις είναι ακόμα αμφισβητούμενο, διότι η χορήγηση πίστωσης είναι καταρχήν πράξη υπαγόμενη σε φόρο προστιθέμενης αξίας και άρα θα πρέπει να θεωρηθεί ότι το τέλος χαρτοσήμου έχει καταργηθεί.

Παρ΄ όλο που το τέλος χαρτοσήμου έχει συχνά χαρακτηριστεί ως αναχρονιστικός φόρος και έχει ανακοινωθεί η πρόθεση κατάργησής του και αντικατάστασής του από ένα σύγχρονο φόρο στις συναλλαγές (Δελτίο Τύπου ΑΑΔΕ 13 Νοεμβρίου 2018), δεν έχει μέχρι στιγμής καταργηθεί. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΑΑΔΕ, το 2019 εισπράχθηκαν Ευρώ 328 33 εκ. από τέλη χαρτοσήμου.

Η γενική παραγραφή για τη φορολογία εισοδήματος και τον φόρο προστιθέμενης αξίας είναι πενταετής ανεξαρτήτως φορολογικής χρήσης.

Ως προς την παραγραφή των τελών χαρτοσήμου, για τις χρήσεις από 1.1.2014 και εξής εφαρμόζεται ομοίως ο κανόνας της πενταετούς παραγραφής σύμφωνα με τον Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας (Ν. 4174/2013).
Ωστόσο, για τις χρήσεις έως και 31.12.2013 δεν υπάρχει ειδική διάταξη για την προθεσμία παραγραφής του δικαιώματος του δημοσίου να επιβάλλει τέλος χαρτοσήμου και εισφορά υπέρ ΟΓΑ. Με παλαιότερη νομολογία είχε κριθεί ότι λόγω έλλειψης ειδικής διάταξης, η προθεσμία παραγραφής είναι εικοσαετής σύμφωνα με την γενική παραγραφή του Αστικού Κώδικα. Η Φορολογική Διοίκηση έως σήμερα εφαρμόζει τη νομολογία αυτή, το οποίο επιτρέπει στις ελεγκτικές αρχές να συνεχίσουν να ελέγχουν για τέλη χαρτοσήμου χρήσεις σε βάθος εικοσαετίας, οι οποίες δεν μπορούσαν πλέον να ελεγχθούν για φόρο εισοδήματος και ΦΠΑ λόγω παρέλευσης της πενταετούς παραγραφής.

Μόλις εκδόθηκε η Απόφαση 433/2020 του Συμβουλίου της Επικρατείας, η οποία έλυσε αμετακλήτως το ζήτημα της παραγραφής για τις χρήσεις έως και 31.12.2013. Συγκεκριμένα με την απόφαση αυτή κρίθηκε ότι η αξίωση του Δημοσίου για την επιβολή τελών χαρτοσήμου και ειδικής κοινωνικής εισφοράς υπέρ ΟΓΑ υπόκειται σε κατ’ αρχήν πενταετή προθεσμία παραγραφής και, κατ’ εξαίρεση, σε δεκαετή προθεσμία παραγραφής εάν συντρέχουν συμπληρωματικά στοιχεία.

Κρίθηκε επίσης, ότι η καταρχήν πενταετής και, κατ’ εξαίρεση, δεκαετής προθεσμία παραγραφής ισχύει κατ’ ανάλογη εφαρμογή των διατάξεων του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος, ενώ η εικοσαετής παραγραφή του Αστικού Κώδικα δεν μπορεί να εφαρμοστεί διότι αφορά αστικές σχέσεις και δικαιώματα και δεν διέπει τις φορολογικές διαφορές.
Με την απόφασή του αυτή το Συμβούλιο της Επικρατείας επικύρωσε την απόφαση με αριθμ. 1655/2018 που είχε αρχικώς εκδοθεί για το ζήτημα αυτό από το Διοικητικό Εφετείο Θεσσαλονίκης.

Το ζήτημα αφορά πολλές επιχειρήσεις στις οποίες είτε συνεχίζονται να διενεργούνται φορολογικοί έλεγχοι για παλαιότερες χρήσεις (έως 31.12.2013) είτε έχουν καταλογιστεί τέλη χαρτοσήμου και εκκρεμούν σχετικές προσφυγές ενώπιον των Διοικητικών Δικαστηρίων ή της Διεύθυνσης Επίλυσης Διαφορών.

Εν συνεχεία της ως άνω απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας, οι επιχειρήσεις δύνανται να επικαλεστούν λόγους παραγραφής για την ακύρωση των τυχόν καταλογισμών για τέλη χαρτοσήμου και ειδικής κοινωνικής υπέρ ΟΓΑ εισφοράς εάν κατά το χρόνο του καταλογισμού είχε παρέλθει η ως άνω πενταετής παραγραφή.